or the art of losing*

Πέρασε και φέτος η επέτειος της 17ης Νοέμβρη, μάλλον σεμνά, ήσυχα και απαρατήρητα... Ούτε καν η παράδοση των μολότοφ δεν τηρήθηκε για να γίνει και ο συνήθης δημοσιο-κορακίστικος ντόρος! Πέρα από αυτό, έχω την εντύπωση ότι κάθε χρόνο, όλο και φθίνουν οι συζητήσεις για το περιβόητο πνεύμα του Πολυτεχνείου και το εάν βρίσκεται ακόμη εν ζωή. Ίσως γιατί είναι πια γνωστό ότι τα έχει «τινάξει» προ πολλού, και κάποια γραφικά μνημόσυνα του έχουν απομείνει μόνο... Ότι μετατρέπεται άλλωστε σε επίσημη γιορτή (και αργία!), με κρατική ευλογία και λιβάνισμα, έχει πρώτα ξεδοντιαστεί και απογυμνωθεί από κάθε «επικίνδυνη» αιχμή και κάθε ουσιαστικό νόημα (εδώ καταθέτουν στεφάνια και η ...ΔΑΠ με την ΚΝΕ, τί άλλο να πεις!). Αλλά το θέμα αυτού του κείμενου δεν είναι το Πολυτεχνείο. Αυτό είναι μόνο η αφορμή...

Η αφορμή του ερωτήματος: ποιό ήταν τελικά το αποτέλεσμα της εξέγερσης του Νοέμβρη; To αποτέλεσμα από την στυγνή, ορθολογιστική, χρησιμοθηρική αν θέλετε, πλευρά! Πέρα από τους όποιους συμβολισμούς και τα όποια ιστορικά άλλοθι προσέφερε σε έναν ελληνικό λαό που είχε δεχτεί με απάθεια καλού νοικοκυραίου την επταετή χούντα... Λίγες μέρες μετά τα αιματηρά γεγονότα, ένας ακόμη πιο σκληρός δικτάτορας, ο διοικητής του ΕΑΤ-ΕΣΑ Ιωαννίδης, έβαλε στο ...γύψο τον Παπαδόπουλο, η καταστολή έγινε ακόμη πιο άγρια, η δε χούντα τελικά θα πέσει σαν ...παραγινωμένο φρούτο στα χέρια του Καραμανλή του Α’, μόνο μετά τα τραγικά γεγονότα της Κύπρου. Το φοιτητικό ξεσήκωμα επηρέασε την πορεία των γεγονότων λιγότερο απ’ όσο θα επηρέαζε την πορεία ενός τριαξονικού η σύγκρουση με μία ...γάτα! Έμεινε όμως η ηρωική θυσία των παιδιών... Ένα το κρατούμενο!

Να πιάσουμε μια άλλη εθνική επέτειο; 28η Οκτωβρίου... Μπορεί να έχει περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο ως νίκη, αλλά... Ποιό ήταν το τελικό αποτέλεσμα; Πράγματι, μέχρι ενός σημείου, ο ελληνικός στρατός νικούσε και κόντευε να ρίξει τους Ιταλούς στη θάλασσα! Αλλά κάποια στιγμή τα δεδομένα αντιστράφηκαν... Τί σόι «νίκη» ήταν αυτή λοιπόν, η οποία οδήγησε σε μια ταπεινωτική υποχώρηση, μια σχεδόν προδοτική συνθηκολόγηση και τελικά σε τέσσερα σκοτεινά χρόνια μιας στυγνής τριπλής Κατοχής; Μια «νίκη» του τύπου «θα είχαμε κερδίσει το ματς αν το ματς έληγε στο 20’, όταν προηγούμασταν 1-0», για να χρησιμοποιήσω μια αθλητική αναλογία! Έμεινε όμως η ηρωική θυσία στα παγωμένα βουνά της Αλβανίας... Δύο τα κρατούμενα!

Ας προσθέσω στο σημείο αυτό την ενδιαφέρουσα, και διόλου άσχετη παρατήρηση, ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που γιορτάζει την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου! Οι άλλες χώρες γιορτάζουν είτε τη λήξη της αιματοχυσίας είτε την απελευθέρωση τους από τα φασιστικά στρατεύματα. Θα μου πείτε βέβαια, εμείς τι να γιορτάζαμε; Η απελευθέρωση έγινε αφετηρία ενός άγριου εμφύλιου πόλεμου, που το τέλος του βρήκε τη χώρα διχασμένη και πολλούς από τους συνεργάτες των κατακτητών να έχουν αναβαπτιστεί στην εθνική κολυμπήθρα, σε μια μοναδική στην ιστορία αντιστροφή των ρόλων... Ας μην χάσουμε όμως τη στόχευση! Η οποία είναι ότι και πάλι τιμούμε και εορτάζουμε την (αναποτελεσματική) αντίσταση των λίγων έναντι των πολλών...

Αν σκαλίσουμε την ιστορία θα ψαρέψουμε κι άλλα παραδείγματα... Από την ένδοξη αρχαιότητα, ποια είναι η μάχη που έχει χαραχτεί με τα πιο χρυσά γράμματα στην ιστορία; Δεν είναι ούτε η μάχη του Μαραθώνα ούτε η μάχη της Σαλαμίνας, αμφότερες θριαμβευτικά νικηφόρες! Είναι η μάχη των Θερμοπυλών και η θυσία των 1000 (γιατί υπήρξαν και 700 Θεσπιείς οι οποίοι αγνοούνται για άγνωστους λόγους!)... Σε τέτοιο σημείο, που οι σημερινοί απόγονοι να παραληρούν στα σινεμά ελληνοπρεπώς «this is Spartaaaa» μπουκωμένοι από εθνοτονωτικές φαντασιώσεις. Η οποία όμως μάχη των Θερμοπυλών ήταν τυπικά και ουσιαστικά μια ήττα! Γιατί όπως έγραψε κι ο ποιητής, στο τέλος οι Πέρσες τελικά διάβηκαν... Τρίτο κρατούμενο!

Ακόμη και το ποδόσφαιρο, ως καθρέφτης της μαζικής ψυχολογίας μιας κοινωνίας, μπορεί να τροφοδοτήσει τη σκέψη μας! Πριν από λίγες εβδομάδες, ο Ολυμπιακός χάνει στο άντρο της Ρεάλ Μαδρίτης με 3-2, παίζοντας το μεγαλύτερο μέρος του αγώνα με αριθμητικό μειονέκτημα, πραγματοποιώντας μια εκπληκτική και απρόσμενη εμφάνιση. Την επομένη οι αθλητικές -και όχι μόνο- φυλλάδες με πηχυαίους τίτλους κρέμονταν από τα μανταλάκια: «πολέμησαν και έπεσαν σαν ήρωες»! Έχω δε την εντύπωση ότι πολλοί «γαύροι» χάρηκαν αυτή την ήττα περισσότερο ακόμη και από το ιστορικό διπλό στη Βρέμη! Τέταρτο κρατούμενο!

Θα μπορούσα να συνεχίσω την παράθεση κρατουμένων μέχρι να γεμίσει ολόκληρη …φυλακή! Που θέλω να καταλήξω; Δεν έχω συμπεράσματα! Ελπίζω όμως να αρχίζει να διαφαίνεται το σχήμα του προβληματισμού... Το οποίο είναι η παρατήρηση ότι στην Ελλάδα υπάρχει έντονα χαραγμένη και βιωμένη μία, ας την βαφτίσω, «κουλτούρα της ήττας». Όχι, προς παρεξήγηση, της ηττοπάθειας! Αλλά μια στάση και μια ψυχολογία η οποία κατά βάση αγνοεί το αποτέλεσμα προς χάριν της θυσίας για μια μεταφυσική και ανώτερη τιμή, δόξα, αρετή… Μιας θυσίας που πάντα πραγματοποιείται απέναντι σε έναν υπέρτερο σε πλήθος εχθρό… Ελληνική ιδιοτυπία; Ίσως! Δεν ξέρω άλλους λαούς να έχουν εθνική εορτή την επέτειο μιας ήττας. Με μία εξαίρεση! Τους πάλαι ποτέ ...αδερφούς μας Σέρβους, οι οποίοι γιορτάζουν την πανωλεθρία που υπέστησαν στη μάχη του Κοσσυφοπεδίου από τους Οθωμανούς. Να είναι τυχαία αυτή η ομοιότητα;

Σε αυτή την βαθιά εμπεδωμένη ψυχολογία ίσως να οφείλεται και η ευρύτατη απήχηση και η ακατανόητη έλξη που ασκούν στους Έλληνες οι κάθε είδους θεωρίες συνωμοσίες και φαντασιώσεις που θέλουν σκοτεινά ανθελληνικά (ερώτηση: σε πόσες γλώσσες του κόσμου υπάρχει ανάλογη έκφραση;;) κέντρα να απεργάζονται την εξόντωση του ελληνισμού! Το σύνδρομο του γαλατικού χωριού… Μόνοι εναντίον όλων… Εναντίον Εβραίων, Τούρκων, Αμερικανών, μασόνων, ενάντια στο κερασφόρο τέρας της Νέας Τάξης και της παγκοσμιοποίησης. Διογκώνοντας το μέγεθος του εχθρού, μεγιστοποιείται η δυσκολία του αγώνα, η θυσία και φυσικά, η …ήττα!

Το φαινόμενο αυτό εκδηλώνεται στην πιο ακραία του έκφανση στην ελληνική Αριστερά. «Επέσατε θύματα, αδέρφια εσείς, σε άνιση πάλη κι αγώνα» έλεγε το αγωνιστικό ρεφρέν… Ολόκληρη η αριστερά έχει δομήσει την ύπαρξη της πάνω στο αγιάτρευτο Πένθος, την Απώλεια και την Ήττα... Υπάρχει ποίηση της Ήττας... Μουσική της Ήττας… Έχοντας δε διαβάσει κυριολεκτικά δεκάδες βιβλία με απομνημονεύματα και αναμνήσεις αριστερών αγωνιστών, διαπιστώνω (όσο βέβηλο ή ακραίο κι αν ακούγεται) μια υποδόρια μαζοχιστική χαρά και μια «μαρτυρική» ψυχολογία ανωτερότητας, παρόλα τα βασανιστήρια, τις εξορίες και τους κατατρεγμούς (περισσότερα για αυτό το θέμα θα βρείτε στο εξαιρετικό προκλητικό βιβλίο του Άκη Γαβριηλίδη –αγνοείστε τον βαρύγδουπο τίτλο- «Η αθεράπευτη νεκροφιλία του ριζοσπαστικού πατριωτισμού»)… Μια πραγματική ειδωλοποίηση και εξιδανίκευση της Ήττας… Ίσως και γι’ αυτό να μην έχει υπάρξει στην Ελλάδα ποτέ σοβαρή εφαρμόσιμη αριστερή πρόταση… Γιατί η Αριστερά έχει συνηθίσει να είναι γενναία, αγωνιστική, ηρωική, ρομαντική, να αντιστέκεται ηρωικά και να πέφτει θυσιαζόμενη, όχι όμως να νικά!

Έχει ομολογουμένως μια γοητεία αυτή η στάση! Δείχνει μια υγιή αντίσταση απέναντι στη μοντέρνα φετιχιστική λατρεία του αποτελέσματος και της επιτυχίας, η οποία ενσαρκώνεται σε αυτό που (ατυχώς) έχει ονομαστεί «αμερικάνικο όνειρο»… Μέσα δε από την σωστή της διαχείριση, μία ήττα χαλυβδώνει, δυναμώνει, διδάσκει... Ας αναρωτηθούμε επίσης τί σημαίνει Νίκη στη ζωή... Η κάθε ζωή δεν κρύβει στο τέλος της την μεγάλη αναπόφευκτη «Ήττα»;

* Τραγούδια των Wax Heroes και The Ex αντίστοιχα

Αντώνης Ξαγάς

These icons link to social bookmarking sites where readers can share and discover new web pages.
  • Digg
  • Sphinn
  • del.icio.us
  • Facebook
  • Mixx
  • Google
  • Furl
  • Reddit
  • Spurl
  • StumbleUpon
  • Technorati