Αυτή η φράση, γραμμένη σε έναν τοίχο των Εξαρχείων, είναι από τα συνθήματα που μου έχουν αρέσει (όπως μου έχει αρέσει και το ‘Δέκα ώρες στη σκλαβιά για μια ώρα γκλαμουριά’, στο ίδιο γενικό πλαίσιο, σε άλλη όμως κατηγορία). Γιατί δεν εξαντλείται στην έκπληξη της ειρωνείας της, αλλά ολοκληρώνεται στο εύστοχο νόημά της.

Το lifestyle (ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε στον αντίστοιχο ελληνικό όρο, συνεπές στις ξενόφερτες επιταγές του) είναι μια έννοια που πρωτομπήκε στη χώρα μας με την ίδια γοητεία που έμπαιναν κάποτε οι ελβετικές σοκολάτες, καταλήγοντας σήμερα σε καραμέλα μαζικής κατανάλωσης που, όσο και να τη φτύνεις, δεν σταματά να σε γλυκαίνει.

Αρχικά, ξεκίνησε σαν μια αθώα συλλογή οδηγιών ‘ευ ζην’, με την έννοια του όμορφου, του μοντέρνου και του cool. Περισσότερο επρόκειτο για καταναλωτικές οδηγίες προς ναυτιλομένους, ανακουφιστικές μπροστά στην έκρηξη της τεχνολογικής επανάστασης και της υπερπροσφοράς των υλικών αγαθών. Αγαθά που υπόσχονταν να σηματοδοτήσουν περαιτέρω και τις ιδιότητες του κατόχου τους.

Από κάποια φάση και ύστερα όμως, η απλή συλλογή αντικειμένων δεν ήταν αρκετή για να εξασφαλίσει το περιζήτητο ‘φαίνεσθαι’, μα ούτε και το ακόμη σημαντικότερο ‘είναι’. Αντίθετα, το κυνήγι της υλικής ευμάρειας έπαυσε να αποτελεί από μόνο του εχέγγυο κοινωνικής καταξίωσης, αλλά ως αυτοσκοπός ενοχοποιήθηκε και καταδικάσθηκε.

Έτσι, νέες τάσεις έκαναν την εμφάνισή τους, αυτή τη φορά όμως προχώρησαν παραπέρα, σε χώρους πνευματικούς και άυλους, που μέχρι πρότινος θεωρούνταν απάγκια αθωότητας κι εναλλακτικότητας. Τώρα πια, αντικείμενο των υπαγορεύσεων είναι και η μουσική που θα ακούσουμε, τα βιβλία που πρέπει να διαβάσουμε, οι ταινίες που δεν πρέπει με τίποτα να χάσουμε, οι εκθέσεις τέχνης που πρέπει να επισκεφτούμε. Ακόμη, δεχόμαστε καταιγισμό από οδηγίες για τη διατροφή που θα πρέπει να ακολουθήσουμε, τους τρόπους που θα αδυνατίσουμε, το πώς θα κόψουμε το αλκοόλ και το τσιγάρο. Με αυτό τον τρόπο εντάχθηκαν και οι παραδοσιακά αποστασιοποιημένοι χώροι στο παιχνίδι του μάρκετινγκ και της κατανάλωσης, αφήνοντας πλέον ελάχιστα κομμάτια της ζωής μας ελεύθερα να προσδιορίσουμε.

Γιατί όμως, όσο και να αποκηρύσσουμε το lifestyle μετά βδελυγμίας, τελικά υπακούμε, στη συντριπτική μας πλειοψηφία, στις δεσποτικές του επιταγές; Όπως πολύ εύστοχα αναφέρει ο Πασκάλ Μπρύκνερ στην ‘Αέναη Ευφορία’ του, οι κανόνες του lifestyle ήρθαν για να καλύψουν, κι αυτοί με τη σειρά τους, τα αρχέτυπα ερωτήματα του ανθρώπου: Τι να ζήσω, πώς να ζήσω και για ποιον λόγο να το ζήσω; Σαν μωρά που κάνουν τα πρώτα μπερδεμένα τους βήματα, ψάχνοντας το χέρι της μαμάς να τα καθοδηγήσει, έτσι και ο άνθρωπος ψάχνει την πεπατημένη στην οποία θα κινηθεί, το ‘δρόμο της αρετής’ που όχι μόνο θα τον οδηγήσει στο ζητούμενο, αλλά θα το προσδιορίσει κιόλας εκ των προτέρων.

Μέχρι πρότινος, αυτό το δρόμο τον έδειχναν οι ιεροί κανόνες των θρησκειών και τα μανιφέστα των ιδεολογικών κινημάτων. Τώρα όμως που καταφέραμε να απαλλαγούμε από τους θρησκευτικούς και πολιτικούς ζυγούς του παρελθόντος, ποιο καρότο θα κυνηγήσουμε, ποιο μαστίγιο θα μας σπρώξει προς τα μπρος, κεντρίζοντάς μας τα οπίσθια;

Τον ρόλο αυτό του σύγχρονου καθοδηγητή παίζει πλέον το lifestyle, με τους αμέτρητους αγγελιοφόρους-υπηρέτες του να μας διατάζουν ασταμάτητα, υποσχόμενοι τη μοντέρνα γη της επαγγελίας:
Αγόρασε, φόρεσε, δες, άκουσε, διάβασε. Ή και, τρώγε σωστά, αθλήσου, ταξίδεψε, κάνε γιόγκα, τάι τσι, διαλογισμό. Διαφορετικοί δρόμοι που υπόσχονται τον ίδιο προορισμό: Τη διαρκή και σίγουρη ευτυχία, όπως άλλωστε μας εγγυώνται οι ιλουστρασιόν εικόνες της τηλεόρασης και των περιοδικών.

Έτσι, η επιθυμία μετατρέπεται σε σκληρό καταναγκασμό, ο άνθρωπος αγκομαχά να επιτύχει σε όλες τις εξετάσεις κοινωνικής καταξίωσης και εσωτερικής πληρότητας. Κοπιάζει και αγχώνεται, κι έτσι, παρόλο που ακολουθεί τις οδηγίες κατά γράμμα, δεν καταφέρνει να επιτύχει τον τελικό στόχο όλων των προσπαθειών, την πολυπόθητη ευτυχία. Αλίμονο, την αναπάντεχη και οδυνηρή απουσία της γεμίζει ο πανικός και η κατάθλιψη, αυτή της προδοσίας και της διάψευσης. Χωρίς τμήμα παραπόνων για να αναζητήσει το χαμένο δίκιο του, και χωρίς κανέναν να του πει ότι ο καταναγκασμός κι η επιτήδευση είναι αυτά που ακυρώνουν το αποτέλεσμα. Μοναδική παρηγοριά: αυτή τη φορά η δυστυχία λάμπει, τυλιγμένη στις αστραφτερές κορδέλες του lifestyle. Όπως ακριβώς γράφει το σύνθημα στον γκρίζο τοίχο, μανιοκατάθλιψη σε συσκευασία δώρου.

Ροζίτα Σπινάσα